در نظام تجارت بین‌الملل، ثبت سفارش یکی از اصلی‌ترین مراحل واردات کالا محسوب می‌شود که به‌منظور کنترل واردات، تخصیص ارز، و نظارت بر جریان کالا به کشور انجام می‌شود. با این حال، در برخی موارد خاص، اصطلاحی به نام “ورود کالا بدون ثبت سفارش” به‌کار می‌رود که ممکن است برای بسیاری از تجار و فعالان اقتصادی مبهم باشد. این تصمیم با هدف جلوگیری از دپوی برخی از کالاها در گمرک در شرایط خاص امکان‌پذیر می‌شود. در این مقاله از آرنا تجارت فردا، مفهوم ورود کالاهای خاص بدون ثبت سفارش، مصادیق قانونی آن و خطرات احتمالی آن را بررسی خواهیم کرد.
ثبت سفارش فرآیندی است که طی آن واردکننده باید اطلاعات کامل کالا، فروشنده خارجی، ارزش معامله، روش حمل، شرایط پرداخت، مجوزهای قانونی و سایر مشخصات را در سامانه جامع تجارت ایران ثبت کند. این مرحله، شرط اولیه برای صدور مجوز ورود کالا به کشور و ترخیص آن از گمرک است. این فرایند به منظور کنترل و تنظیم ورود کالاهای خارجی، تخصیص ارز، شفافیت در تجارت خارجی و همچنین نظارت بر کیفیت کالاها انجام می شود.
ورود کالاهای تجاری بدون ثبت سفارش یعنی محموله وارد قلمرو گمرکی کشور شده بدون آن‌که مراحل قانونی ثبت سفارش طی شده باشد. این فرایند تنها در شرایط خاص اقتصادی و با هدف تامین کالاهای ضروری انجام می شود . براساس این قانون برخی از مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان که در گمرک دپو شده‌اند، بدون الزام به ثبت سفارش، امکان ترخیص از گمرک را پیدا می‌کنند. این قانون جهت تسریع فرایند تامین کالاها، رفع کمبود مواداولیه در بخش تولید و کاهش هزینه‌ها اتخاذ شده است. این امکان تحت نظارت دقیق نهادهای مسئول و گمرک، فقط برای گروه‌های خاصی از کالاها فراهم شده است. به بیان دیگر، این کالاها ممکن است:
در برخی شرایط خاص، ورود کالا بدون ثبت سفارش، قانونی و بر اساس مجوزهای خاص مجاز است. البته این فرایند تحت نظارت کامل مسئولان ذیربط انجام می شود تا از هرگونه تخلف و سوءاستفاده جلوگیری گردد. برخی از این موارد عبارتند از:
۲. واردات کالا توسط مسافران یا ملوانان: مسافرانی که از خارج از کشور وارد می‌شوند، تا سقف مجاز می‌توانند بدون نیاز به ثبت سفارش کالا همراه داشته باشند. واردات کالای ته‌لنجی نیز مشمول معافیت‌هایی است.
۳ . واردات کمک‌های بشردوستانه یا اقلام خاص نظامی و دولتی: برخی کالاهای ویژه دولتی، امنیتی یا بشردوستانه ممکن است با مجوزهای خاص از ثبت سفارش معاف شوند.
۴. واردات موقت برای پردازش، نمایشگاه یا تعمیر: در این حالت، کالا وارد کشور می‌شود ولی قرار نیست مصرف شود، بلکه پس از مدت کوتاهی خارج خواهد شد.
در بسیاری از موارد، واردات بدون ثبت سفارش به‌معنای قاچاق کالا است. اگر واردکننده بدون طی مراحل قانونی اقدام به واردات کند، پیامدهای آن عبارت‌اند از:
بنابراین، هر کالایی که فاقد کد ثبت سفارش معتبر باشد و به قلمرو گمرکی کشور وارد شود، مشمول قوانین قاچاق تلقی می‌شود و گمرک حق دپوی آن را دارد، مگر اینکه در دسته موارد معاف قرار داشته باشد.
“ورود کالا بدون ثبت سفارش” یک اصطلاح دوگانه است؛ از یک سو ممکن است در شرایط خاص قانونی باشد، اما در اغلب موارد به معنای واردات غیرمجاز و خارج از فرآیند قانونی است. شناخت دقیق قوانین گمرکی، مقررات ثبت سفارش و استفاده از مشاوران بازرگانی خبره برای هر تاجر و واردکننده ضروری است تا از مشکلات حقوقی و مالی در امان باشد.
