ایران با قرار گرفتن در قلب خاورمیانه و همسایگی با ۱۵ کشور، از ظرفیت ژئوپلتیکی و اقتصادی ویژه‌ای برای توسعه صادرات برخوردار است. بازارهای منطقه‌ای شامل کشورهای همسایه نظیر عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان، پاکستان و کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز می‌توانند نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی ایران ایفا کنند. با این حال، این بازارها هم فرصت‌ها و هم تهدیدهایی در خود دارند که شناخت دقیق آن‌ها برای سیاست‌گذاری اقتصادی کشور ضروری است. در ادامه این مقاله از آرنا تجارت فردا به تحلیل فرصت ها و تهدیدها در صادرات غیرنفتی ایران خواهیم پرداخت.
ایران با وجود داشتن منابع غنی و تنوع بالای محصولات دارای صادرات غیرنفتی متنوعی است. اما در این مسیر علاوه بر داشتن فرصت های جدید با چالش ها و محدودیت هایی نیز روبه روست. در ادامه این متن شما را با این فرصت ها و تهدیدها آشنا خواهیم کرد.
ایران در تقاطع سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار دارد. این موقعیت باعث شده که دسترسی سریع و ارزان به بازارهای منطقه‌ای فراهم باشد. وجود مرزهای زمینی و دریایی با کشورهای مختلف، هزینه‌های لجستیک صادرات را کاهش می‌دهد.
ایران توان تولید طیف گسترده‌ای از محصولات کشاورزی، پتروشیمی، مصالح ساختمانی، صنایع غذایی و صنایع دستی را دارد. این تنوع به ایران امکان می‌دهد به نیازهای متنوع کشورهای منطقه پاسخ دهد.
کشورهایی مانند عراق، افغانستان، سوریه، و حتی کشورهای آسیای مرکزی، در بسیاری از حوزه‌ها مانند مواد غذایی، دارو، ماشین‌آلات و خدمات فنی مهندسی نیازمند واردات هستند. ایران می‌تواند تأمین‌کننده اصلی این نیازها باشد.
وجود زبان و فرهنگ مشترک با برخی همسایگان (مانند افغانستان، عراق و آذربایجان) باعث تسهیل در ارتباطات تجاری و اعتمادسازی می‌شود و زمینه را برای نفوذ بهتر کالاهای ایرانی فراهم می‌کند.
مناطقی مانند چابهار، اروند، انزلی، ارس و ماکو به عنوان درگاه‌های صادراتی مهم می‌توانند به پایگاه‌های صادرات به بازارهای منطقه‌ای تبدیل شوند.
تحریم های بین‌المللی یکی از تهدیدات اصلی ایران برای صادرات انواع محصولات و دسترسی به بازارهای خارجی است. از سوی دیگر نوسانات ارز و نبود استحکام کافی در قیمت‌ها تاثیرات منفی بر صادرات کشور دارد. در ادامه مقاله تحلیل فرصت ها و تهدیدها در صادرات غیرنفتی ایران به بررسی سایر تهدیدات می‌پردازیم:
ایران در بازارهای منطقه‌ای با رقبای قدرتمندی مانند ترکیه، چین، هند و امارات روبروست. این کشورها اغلب محصولات خود را با کیفیت بالاتر یا قیمت پایین‌تر ارائه می‌دهند و مزیت‌هایی مانند عضویت در سازمان تجارت جهانی یا توافق‌نامه‌های تجاری گسترده دارند.
به دلیل تحریم‌ها و نبود ارتباط بانکی پایدار با کشورهای منطقه، دریافت پول حاصل از صادرات با مشکل مواجه است که موجب کاهش تمایل صادرکنندگان به این بازارها می‌شود.
بازارهایی مانند عراق، افغانستان یا سوریه دارای ریسک‌های امنیتی بالا هستند. بی‌ثباتی داخلی این کشورها موجب ایجاد اختلال در روند صادرات و تهدید سرمایه فعالان اقتصادی می‌شود.
ضعف در سیستم‌های حمل‌ونقل ریلی، جاده‌ای و دریایی و همچنین مشکلات گمرکی در برخی مرزها (مانند مرز میلک یا تمرچین) باعث افزایش هزینه‌ها و تأخیر در صادرات می‌شود.
نبود ثبات در قوانین، تغییرات مداوم در عوارض صادراتی، عدم هماهنگی میان دستگاه‌های دولتی و ضعف دیپلماسی اقتصادی، از موانع جدی در بهره‌برداری کامل از بازارهای منطقه‌ای هستند.
با کمک گرفتن از مشاوران بازرگانی خبره و شناسایی و تحلیل فرصت ها و تهدیدها در صادرات غیرنفتی ایران می توان با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه، بهره‌گیری از ظرفیت مناطق آزاد، توسعه روابط اقتصادی منطقه‌ای و کاهش موانع داخلی، سهم بیشتری از بازارهای صادراتی منطقه‌ای کسب نمود. در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی، توجه به این بازارها می‌تواند یکی از مؤثرترین راه‌های رونق تولید و ارزآوری برای کشور باشد.
